АЙМАҚТЫҚ ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ КЛАСТЕРЛЕРДІ ДАМЫТУ ТАЛҚЫЛАНДЫ

Үкімет қабылдаған фармацевтикалық өнеркәсіпті дамытудың 2025 жылға дейінгі Кешенді жоспарының негізгі бағыттарының бірі фармацевтикалық ғылымды дамыту және әлемдік ойыншылардың қатысуымен жаңа өндірістер құру болып табылады.

Осыған байланысты отандық ғылыми-зерттеу институттарын, ғылыми зертханаларды, ірі медициналық жоғары оқу орындарын, отандық өндірістік алаңдарды тарту, инвестициялық жобаларды қолдау институттарын, жергілікті атқарушы органдарды тарту, сондай-ақ R&D орталықтары типі бойынша еркін экономикалық және индустриялық аймақтарда кластерлерді өрістету арқылы фармацевтикалық кластерлер құру орынды болып табылады.

Фармацевтикалық кластер – бұл дәрілік заттарды әзірлеуші-географиялық локализацияланған өзара байланысты инновациялық фирмалар, өндірістік компаниялар; жабдықтарды, жиынтықтауыштарды, мамандандырылған қызметтерді жеткізушілер; инфрақұрылым объектілері: бір-бірін толықтыратын және жекелеген компаниялар мен тұтастай кластердің бәсекелестік артықшылықтарын күшейтетін ғылыми-зерттеу институттары, жоғары оқу орындары, технопарктер, бизнес-инкубаторлар және басқа да ұйымдар тобы.

Бұл бірнеше әлеуметтік маңызды міндеттерді бірден шешетін маңызды стратегиялық бағыт. Бұл жаңа жұмыс орындары, ғылыми базаның деңгейін арттыру, GMP стандарттарына көшу, инновациялық препараттар жасау, отандық фармацевтикалық саланы танымал ету және әрине, кластер құрылатын өңірдің экономикалық дамуы мәселесі. Еліміздің әртүрлі өңірлерінде кластерлер құру төңірегінде қазақстандық компаниялардың күш-жігерін біріктіру және оларды дамытуға мемлекет тарапынан да, жеке капитал тарапынан да инвестициялау импортты алмастыратын өнім өндірісінің өсуін және Қазақстан аумағында фармацевтикалық зауыттар салуға шетелдік компанияларды тартуды қамтамасыз етеді.

Республикада фармацевтика кластерлерін құрудың неғұрлым тартымды өңірлері Нұр-сұлтан, Алматы, Шымкент қалалары, сондай-ақ олардың аумақтарында өндірістік алаңдар мен жетекші медициналық жоғары оқу орындарының шоғырлануына байланысты Түркістан, Қарағанды, Ақтөбе, Жамбыл, Шығыс Қазақстан облыстары болып табылады.

Бұл ретте, кластер ішіндегі R&D орталықтарын дамытудың негізгі бағыттары импортты алмастыратын дәрілік заттарды, оның ішінде ұзақ мерзімді шарттардың әлеуетін пайдалану арқылы құруға бағытталған ғылыми-зерттеу жұмыстарын қолдау; ғылыми зертханаларды технологиялық жарақтандыру және ОТӨ мен "BigPharma" - мен бірлескен жұмыс; тиімді патенттік зерттеулерді ынталандыру және халықаралық нарықтардың мониторингі; дәрі-дәрмектерді әзірлеумен байланысты шағын ғылыми кәсіпорындар үшін гранттар бөлу жүйесін құру болады.

6 сәуірде "СК-Фармация" ЖШС ҚР Денсаулық сақтау министрлігімен, сондай – ақ "Ғылым қоры" АҚ және "Kazakh invest" серіктестерімен бірлесіп R&D орталықтары типі бойынша елде фармацевтикалық кластерлер құру мәселелері бойынша кеңес өткізді.

Талқылауға Денсаулық сақтау министрлігінің, "Атамекен" ҰКП, С. Д. атындағы ҚазҰМУ өкілдері қатысты. Қауымдастығы "ЗТБ," Қазақстанның ФармМедИндустриясы "Қауымдастығы, медициналық бұйымдар өндірушілер қауымдастығы," Абди Ибрагим "ЖШС," Нобел АФФ "АҚ," Химфарм "АҚ," Рош Қазақстан "ЖШС," Қазиндастри "АҚ," Бәйтерек "АҚ өкілдері, сондай-ақ Жамбыл, Қарағанды облыстары мен Шымкент қаласы әкімдіктерінің өкілдері қатысты.

Пікірталас шеңберінде инвестициялық жобаларды қолдау, келісімшарттық өндіріс мәселелері және ел аумағында фармацевтикалық өндірісті оқшаулау тәсілдері белсенді талқыланды. Сондай-ақ, қазақстандық фармацевтикалық нарықтың ағымдағы жағдайы және еркін экономикалық және индустриялық аймақтар аумағында өндірістерді өрістету талқыланды.

Белгілі фармотрасль бұл – ғылымды қажет ететін сала. Осыған байланысты ғылыми-зерттеу компоненті негізгі болып табылады. Кездесуге қатысушылар ғылым мен фармөндірушілер арасындағы өзара іс-қимылды күшейту қажеттігін атап өтті. Техникалық міндеттерді жинау және ғылыми шешімдерді әзірлеу бойынша отандық өндірушілер базасында пилоттық жобаларды іске қосу бөлігінде. Сонымен қатар, Қазақстан аумағында өсетін дәрілік шөптер тізбесін дамыту бойынша ұсыныстар енгізілді.

Естеріңізге сала кетейік, Мемлекет басшысының елдегі меншікті фармацевтикалық өндіріс үлесін 50% - ға дейін арттыру қажеттілігі туралы тапсырмасын ескере отырып, Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібін дамыту жобасын іске асырудың ресурстық жоспары ретінде кешенді жоспарды Қазақстанның фармацевтикалық өнеркәсібін дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасына трансформациялау және оны мониторингтеу мен тиімді іске асыру үшін жобалық топ құру жолымен неғұрлым жүйелі тәсілдерді пайдалану ұсынылады.

Бұл бағытта "СК-Фармация" "Ғылым қоры" АҚ, "Kazakh Invest", Экономикалық зерттеулер институтымен ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды. Сондай - ақ, жақын арада "Бәйтерек" компаниясымен және еліміздің бірқатар алдыңғы қатарлы медициналық жоғары оқу орындарымен меморандумға қол қою жоспарланып отыр.

Бұдан басқа, Кешенді жоспарды орындау және саланың стейкхолдерлерімен табысты өзара іс-қимыл жасау мақсатында Қарағанды, Ақтөбе, Түркістан облыстарының және Нұр-сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдеріне еркін экономикалық аймақтар құрамында олардың шекарасына кіретін әкімшілік-аумақтық бірліктердің мүдделерін ескере отырып, өңірлік фармацевтикалық кластерлер құру мәселесі жөнінде ұсыныстар жіберілді. Міндет-қазақстандық фармацевтика ғылымын дамыту және қаптамадан бастап өндірістің толық циклына дейін ірі дәрілік брендтердің елге кіруі үшін алаңдарды қамтамасыз ету.

Қазақстанның бірқатар өңірлерінде қазірдің өзінде кластерлер құрылып, дәрілік заттарды, медициналық бұйымдар мен жабдықтарды өндіру үшін табысты негіз болып отыр, бұл отандық фармацевтикалық өндірісті дамытуға қосымша серпін береді. Мысалы, республиканың жетекші фармацевтикалық және медициналық компаниялары Шымкент қаласында "Оңтүстік Қазақстанның фармацевтикалық кластерін" құрды, сондай-ақ Алматы қаласында "Алатау" АТП АЭА базасында фармацевтикалық препараттарды, медициналық бұйымдар мен техниканы өндіру жөніндегі кластер құрылды. Қолданыстағы фармацевтикалық кластерлердің алдында сапа стандарттарын арттыру және логистикалық тізбекті оңтайландыру міндеті тұр.

Онлайн кездесуге қатысушылар ел халқының денсаулығын сақтауға және нығайтуға, фармацевтикалық кластерді дамытуға, жоғары білікті ғылыми және медициналық кадрларды даярлауға бағытталған эксперименттік және клиникалық фармакология саласында іздестіру, іргелі клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізуді жүзеге асыратын үйлестіру орталығын құруды ұсынды.

Сонымен қатар, ұсыныстар да ұсынылды:

- келісімшарттық өндірісті дамыту және келісімшарттық зерттеу ұйымдарын құру;

- ҚР аумағында өндірістің жаңа инновациялық технологияларын, оның ішінде шетелдік инвестициялар есебінен оқшаулау;

- отандық дәрі-дәрмек шығаруды ұлғайту;

- қазақстандық кәсіпорындарда әріптестік қатынастарда немесе ірі шетелдік компаниялармен келісімшарттық өндіріс түрінде инновациялық препараттар өндірісін орналастыру жолымен фармацевтикалық нарықтың импортқа төзімділігін әлсіретуге.

Сондай-ақ, кездесуге қатысушыларға фармкластерлерді дамытуға арналған мемлекеттік қолдау құралдары ұсынылды. Тараптар мемлекеттік органдар, ғылым және бизнес қойылған міндеттер бойынша бірлесіп жұмыс істеп, тандемде дамуы тиіс екенін атап өтті. Осыған байланысты әр бағыт бойынша жұмыс топтарын құру мүмкіндігі қарастырылуда.

Айта кету керек, қазақстандық өндірушілер бүгінде ДДҰ жіктеуі бойынша өмірлік маңызды дәрілерге жататын базалық препараттар шығарады. Оның ішінде коронавирусты емдеу хаттамасына кіретін дәрі-дәрмектердің 48% - ы да отандық өнім болып табылады. Сондықтан, осындай күрделі кезеңде Қазақстанға ұлттық дәрілік қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды әзірлеуден бастап өндіруге дейінгі толық циклды жолға қою аса маңызды екені даусыз болды.

Кездесу қорытындысы бойынша қатысушылар фармкластерлерді құру-барлық қатысты институттар мен компаниялардың өзара іс-қимылы үшін бірыңғай алаң құруды талап ететін ауыр жұмыс екенін атап өтті.

Ғылыми және кадрлық әлеуетті арттыру, мемлекеттік қолдау шаралары және инфрақұрылым құру, реттеу жүйесін жетілдіру, шикізат базасы және субстанциялар өндірісі, бірегей дәрі – дәрмектер мен медициналық бұйымдардың ОТӨ дамыту, отандық нарыққа ірі инвесторларды тарту-осының барлығы сала үшін бірінші кезектегі міндеттер болып табылады. Осы маңызды міндеттерді іске асырудың синергетикалық әсері, сөзсіз, біздің еліміздің фармацевтика саласының серпінді дамуына үлкен серпін беретіні сөзсіз.